Στην ερώτηση το ποια λιπαρά πρέπει να περιορίσει κάποιος για να έχει χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης και πιο υγιή καρδιά, οι περισσότεροι απαντούν ότι αυτά είναι τα ζωικά λίπη, δηλαδή τα κορεσμένα. Μόνο οι καλά ενημερωμένοι σε θέματα διατροφής μπορεί να απαντήσουν ότι κάποιος πρέπει να προσέχει και την πρόσληψη των τρανς λιπαρών οξέων. Τι είναι όμως τα τρανς λιπαρά οξέα, σε ποιές τροφές βρίσκονται και ποιά η επίδρασή τους στην υγεία; Το Care σας δίνει τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά και σας βοηθάει να κατανοήσετε το ρόλο των τρανς λιπαρών οξέων στην υγεία και το τι μπορείτε να κάνετε για να περιορίσετε την πρόσληψη τους.

Τα λιπαρά οξέα ουσιαστικά χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες, τα κορεσμένα και τα ακόρεστα, τα οποία με τη σειρά τους χωρίζονται στα μονοακόρεστα και στα πολυακόρεστα.

Τα περισσότερα λίπη και έλαια αποτελούνται από ένα μίγμα λιπαρών οξέων, ενώ ανάλογα με τα ποια κατηγορία λιπαρών οξέων υπερέχει, το λίπος έχει στερεή ή υγρή μορφή και χαρακτηρίζεται ανάλογα κορεσμένο ή ακόρεστο.

Στα ζωικά λίπη όπως για παράδειγμα το λαρδί, το βούτυρο ή το λίπος στο κρέας, υπερέχουν τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, με αποτέλεσμα τα ζωικά να έχουν στερεή μορφή και να χαρακτηρίζονται ως κορεσμένα λίπη.

Αντίθετα στα φυτικά έλαια όπως είναι τα σπορέλαια και το ελαιόλαδο, υπερέχουν τα ακόρεστα λιπαρά οξέα, με αποτέλεσμα τα φυτικά έλαια να έχουν υγρή μορφή και να χαρακτηρίζονται ως ακόρεστα λίπη.

Τι είναι τα τρανς λιπαρά οξέα

Τα τρανς λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία προέρχονται από φυτικά έλαια, τα οποία έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία (υδρογόνωση ή μερική υδρογόνωση) προκειμένου να αποκτήσουν στερεά μορφή ή πιο παχύρρευστη. Τα τρανς λιπαρά οξέα παράγονται και με φυσικό τρόπο σε μερικές τροφές, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες.

Ποιές τροφές περιέχουν τρανς λιπαρά οξέα

Τα τρανς λιπαρά οξέα εντοπίζονται κυρίως σε μαργαρίνες και άλλα φυτικά λίπη τα οποία έχουν υποστεί υδρογόνωνση, προκειμένου να αποκτήσουν πιο στερεή δομή.

Τυπικά όσο πιο σκληρή είναι μία μαργαρίνη ή ένα φυτικό λίπος, τόσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα.

Παράλληλα βέβαια περιέχονται και σε όλα τα προϊόντα στα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί φυτικά λίπη (τα οποία έχουν υδρογονωθεί), όπως για παράδειγμα αρτοσκευάσματα και η πλειοψηφία των φαγητών τύπου fast food, όπου χρησιμοποιείται φυτικό λίπος για το τηγάνισμα.

Γιατί χρησιμοποιούνται τα τρανς λιπαρά στα τρόφιμα

Η επεξεργασία της υδρογόνωσης μετατρέπει τα φυτικά έλαια σε λίπος (πιο στερεή μορφή, ακόμη και σε θερμοκρασία δωματίου). Η βιομηχανία τα χρησιμοποιεί εκτενώς, καθώς παρέχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στα προϊόντα και παράλληλα καλύτερη υφή.

Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή φυτικού λίπους και των μαργαρινών οι οποίες εισήχθησαν στην αγορά ως η υγιεινή εναλλακτική λύση στο βούτυρο, που περιέχει πολλά κορεσμένα λιπαρά.

Ετσι λοιπόν όπου στο παρελθόν, η βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιούσε ζωικά λίπη, είτε για ψήσιμο είτε για τηγάνισμα, τα αντικατέστησε με τα φυτικά λίπη.

Ποιά η επίδραση των τρανς λιπαρών οξέων στην υγεία

Η αντικατάσταση του ζωικού λίπους από τα φυτικά λίπη φάνηκε ως πολύ υγιεινή επιλογή αρχικά. Ομως πολλές μελέτες έδειξαν στη συνέχεια ότι τα τρανς λιπαρά οξέα, όπως και τα κορεσμένα, φαίνεται να αυξάνουν τα επίπεδα της κακής (LDL), καθώς και της ολικής χοληστερόλης στον οργανισμό, που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Υπήρξαν βέβαια και άλλες μελέτες που έδειξαν ότι τα τρανς λιπαρά οξέα δεν είχαν την ίδια επίδραση, με τα κορεσμένα, στα επίπεδα της χοληστερόλης. Ωστόσο ακόμα και σήμερα τα συμπεράσματα δεν είναι σαφή για τη δράση των τρανς λιπαρών οξέων.

Βιομηχανία τροφίμων και επιστημονκή κοινότητα

Η βιομηχανία τροφίμων έχει ήδη αρχίσει να τροποποιεί τον τρόπο παρασκευής των μαργαρινών χρησιμοποιώντας άλλες τεχνικές και όχι την υδρογόνωση, με αποτέλεσμα να μην παράγονται τρανς λιπαρά οξέα.

Ομως τα φυτικά λίπη (τα οποία έχουν παραχθεί με τη μέθοδο της υδρογόνωσης ή της μερικής υδρογόνωσης, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε μία πολύ μεγάλη γκάμα προϊόντων διατροφής, και έτοιμων τροφίμων (κυρίως συσκευασμένων).

Η παλαιότερη επιστημονική οδηγία, κατά την οποία τα κορεσμένα λίπη δεν πρέπει να ξεπερνούν το 10% της συνολικής ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας, άλλαξε και σε αυτό το 10% προστέθηκαν και τα τρανς λιπαρά οξέα.

Πολλές χώρες έχουν ήδη αρχίσει να μελετούν την υποχρεωτική αναγραφή, στους διατροφικούς πίνακες στις συσκευασίες, της περιεκτικότητας σε τρανς λιπαρά οξέα.

Προς το παρόν ο καταναλωτής μπορεί να μειώσει την πρόσληψή τους παρατηρώντας τους πίνακες των συστατικών, που αναγράφονται στα συσκευασμένα τρόφιμα, αποφεύγοντας αυτές που περιέχουν υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λίπη, καθώς και τις τηγανισμένες, με φυτικό λίπος, τροφές, όπως είναι για παράδειγμα οι περισσότερες πατάτες τύπου fast food.

Διαβάστε επίσης

• Οσα θέλετε να γνωρίζετε για τα υποκατάστα ζάχαρης
• Γνωρίζετε ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με τον καρκίνο;